Πολιτιστικό Πρόγραμμα: «Σέβομαι τον πολιτισμό του τόπου μου»
Τάξη Στ΄ 1:	Χρύσανθος ο Αιτωλός και Γεώργιος Μελισσηνός: Δύο μεγάλες προσωπικότητες που συνδέονται με το Σχολείο μας

Το ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ μας για το Χρύσανθο τον Αιτωλό

Ο Χρύσανθος ο Αιτωλός, ήταν αδελφός του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Γεννήθηκε γύρω στο 1714 στην Κέρκυρα. Σπούδασε σε σπουδαίους δασκάλους ως και ιατρική.»                                                              

Μανόλης Κιουλαφής

«Για τη μόρφωσή του κλήθηκε ως σχολάρχης της Πατριαρχικής Ακαδημίας Κωνσταντινουπόλεως Ανέλαβε τη Σχολαρχία στην Πατριαρχική Ακαδημία το 1769 ως ‘φιλόσοφος’ δηλαδή διδάσκαλος των φιλοσοφικών και των μαθηματικών. Είχε εξαιρετική αναγνώριση. Η αμοιβή του ήταν υψηλή.»

Μαρία Λαγογιάννη

«Η Νάξος εκείνη την εποχή δεν είχε Ελληνικό Σχολείο. Μάλιστα διέτρεχε ιδιαίτερο κίνδυνο εξαιτίας του προσηλυτισμού των Ενετοκρατούντων που ίδρυαν σχολεία  στο νησί. Στην κρίσιμη αυτή κατάσταση, ο εκ Πάρου Νικόλαος Μαυρογένης ώθησε τον Χρύσανθο σε ίδρυση Ελληνικού Σχολείου στη Νάξο. Ήταν μεγάλη η τιμή να μεταβεί ο ιερομόναχος Χρύσανθος στη Νάξο. Η Μονή Αγίου Γεωργίου Γρόττας παραχώρησε το χώρο (του Σχολείου μας) για να συσταθεί το Σχολείο, η Σχολή της Ναξίας’. Ήταν ο ιδρυτής και ο πρώτος διδάσκαλος της Σχολής. Η αμοιβή του, όποτε γίνονταν, ήταν πενιχρή.»

Μαρία Αδελφουλάκου

«Οι μαθητές της Σχολής διακρίθηκαν και ως Πατριάρχες και Μητροπολίτες και ως Φιλικοί, φιλόλογοι, καγκελάριοι κ.α.»

Μαρία-Λουϊζα Ματάκια

«Γνωρίστηκε με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, λίγο πριν την αναχώρηση του για το Άγιο Όρος. Από το 1780 που ήρθε στη Νάξο ως Μητροπολίτης ο Νεόφυτος Λαχοβάρης, φίλος του από την Πατριαρχική Σχολή, είχε άμεσο συμπαραστάτη.                                                                                                           

Μυρτώ Κάβουρα

«Στη Σχολή που ονομάστηκε ‘Σχολή Αγίου Γεωργίου Γρόττας Νάξου’, φρόντισε ο Χρύσανθος να αναπτυχθεί μια ιδιαίτερα πλούσια για την εποχή βιβλιοθήκη, τόσο που η Σχολή να θεωρείται ‘Ελληνομουσείον’. Το όνομά του της έδωσε αίγλη.»

Γιάννης Αδελφουλάκος

«Ζούσε ασκητικά. Αγωνίστηκε να επαναφέρει την ασκητική Ορθοδοξία. Ήταν αξιοσέβαστος, ταπεινός, γλυκύς, πράος.»

Γιάννης Μαργαρίτης

«Στη Νάξο εργάστηκε ιδιαίτερα να περισώσει την Ορθοδοξία από τη διδασκαλία και τα δόγματα των Λατίνων. Γι’ αυτό και εδώ είχε να τους αντιμετωπίσει. Τον αποκαλούσαν ‘κατηραμένο’ καλόγερο που ίδρυσε το Ορθόδοξο σχολείο… »

Βασίλης Παπαδόπουλος

«Στη Διαθήκη του ζητά συγγνώμη που είναι πτωχός και δεν έχει να αφήσει τίποτα. Τα βιβλία του -παραθέτει κατάστιχο- τα αφιερώνει στο σχολείο της Ναξίας, για να είναι σε χρήση πάντα του ευρισκόμενου δασκάλου και των μαθητών. Όσα ρούχα του, ευρεθούν σε πτωχούς μαθητές. 300 γρόσια που είχε δανείσει στη Μητρόπολη διαθέτονται για να εκπαιδεύονται από τον τόκο, δύο παιδιά κάθε χρόνο.»

Νίκη Μυλωνά

« Κατά την επιθυμία του ετάφη ο Χρύσανθος εις τον περίβολο του Ναού του Αγίου Γεωργίου και της Σχολής.»

Νίκος Τράχες

«Τα βιβλία της Βιβλιοθήκης της Σχολής του Αγίου Γεωργίου είχαν παραδοθεί προς φύλαξη στη Σχολή των Ουρσουλινών Νάξου και όταν βομβαρδίστηκε η Σχολή το 1944 (β΄παγκ. πόλεμος), από τους Άγγλους, έγιναν παρανάλωμα του πυρός…»

Κατερίνα Τουλούπη

«Ο σύλλογος Ταξιαρχιωτών Θέρμου Τριχωνίδας, γενέτειρας του, τοποθέτησε το 2001, αναθηματική στήλη στο προαύλιο του ναού του Αγίου Γεωργίου Γρόττας Νάξου, για να θυμίζει πως κάπου εκεί ετάφη το 1785 ο άγιος και σοφός διδάσκαλος...»

Γιώργος Μανωλάς

«Επιστολή που έλαβε στη Νάξο από τον αδελφό του Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό:

Πανοσιώτατε αγαπητέ μοι αδελφέ κυρ Χρύσανθε, ασπαζόμενος προσκυνώ σε και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν σου και σωματικήν σου υγεία. Χάριτι θεία αδελφέ υγιαίνω οπωσούν, ψυχικά δε Κύριος οίδε. Τα κατ’ εμέ δε και περί εμέ φαίνονται πολλά και απίστευτα εις τους πολλούς και μήτε εγώ δύναμαι να τα καταλάβω. Τόσον δε μόνον λέγω σοι, δια να δοξάσεις τον Κύριον και να χαρείς, ότι  γίνεται αρκετή μετάνοια εις τους αδελφούς. Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία Ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά  γράμματα, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον μου βεβαιούντος δια τινων επακολουθησάντων μου σημείων. Πλην δόξα τω λέγοντι, η γαρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται. Περιέρχομαι δε κατά το παρόν την Παραμυθίαν και Μαργαρίτην, ελπίζω δε εις ολίγο καιρόν να  σας απολαύσω, αν ο Θεός θέλη. Περιήλθον δε και την πατρίδα και πάντες οι συγγενείς σε προσκυνούσι και οι φίλοι. Ασπάζομαί σε και τον πανιερότατον δεσπότην και εύχομαι πάντας τους εν Χριστό αδελφούς. Υγίαινε ψυχικά και σωματικά.

Δέκα χιλιάδες χριστιανοί με αγαπώσι και ένας με μισεί. Χίλιοι Τούρκοι με αγαπώσι κι ένας όχι τόσον. Χιλιάδες Εβραίοι θέλουν τον θάνατόν μου και ένας όχι.                                     

                αψοθ' (1779)  Μαρτίου β΄   

Ο σος αδελφός Κοσμάς ιερομόναχος»

Γιώργος Στρούβαλης